ΜΗΛΙΩΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
Στα μέσα του 18ου αιώνα το Πήλιο είναι μία από τις σημαντικότερες περιοχές της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας. Το χωριό των Μηλεών ανήκει στην υποδιοίκηση του Βελεστίνου, όπου είχαν εγκαταστήσει οι Τούρκοι ένα από τα αρχηγεία τους. Ο Σουλτάνος Μουράτ Δ’ γοητευμένος από την ομορφιά του Πηλίου χαρίζει τα χωριά στη μητέρα του και τους παραχωρεί σχετική αυτονομία απαγορεύοντας την εγκατάσταση των Τούρκων σε αυτά.
Στο σχολείο των Μηλεών, που στεγαζόταν στα κελιά του Αγίου Νικολάου και ιδρύθηκε γύρω στα 1760, έμαθαν τα πρώτα τους γράμματα οι μεγάλοι Μηλιώτες λόγιοι, Άνθιμος Γαζής, Γρηγόριος Κωνσταντάς και Δανιήλ Φιλιππίδης, τρεις σημαντικότατοι εκπρόσωποι του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Γεννημένοι στη δεκαετία του 1750, απόγονοι και οι τρεις του Αργύρη Φιλιππίδη, ήταν συγγενείς μεταξύ τους. Ο Γαζής και ο Φιλιππίδης ήταν πρώτα ξαδέρφια και ο Κωνσταντάς ανιψιός τους.
Όραμά τους να συμβάλλουν στην πνευματική αναγέννηση του τόπου τους και να καταστήσουν τη γενέτειρά τους, τις Μηλιές ανώτερο πνευματικό κέντρο ιδρύοντας τη Μηλιώτικη Σχολή, μια ανώτερη Ακαδημία, ένα Πανδιδακτήριο, όπου θα διδάσκονταν σε πανεπιστημιακό επίπεδο φιλοσοφία, φιλολογία, μαθηματικά και φυσικές επιστήμες κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Ωστόσο η άρνηση της Πύλης για τη χορήγηση της σχετικής άδειας περιόρισε αναγκαστικά τα σχέδιά τους στην ίδρυση Λυκείου.Η Μηλιώτικη Σχολή έγινε γνωστή για το υψηλό επίπεδο διδασκαλίας, το καινοτόμο πρόγραμμα σπουδών της (περιελάμβανε διδασκαλία φυσικών επιστημών με τη χρήση εποπτικών μέσων) και την εξαιρετική βιβλιοθήκη της. Στην είσοδο της βιβλιοθήκης δέσποζε η επιγραφή «ΨΥΧΗΣΑΚΟΣ» που σημαίνει θεραπεία της ψυχής.
Εμπνευστής της ιδέας υπήρξε ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο οποίος το 1812 επέστρεψε στην πατρίδα του, τις Μηλιές μετά από πολυετή παραμονή στη Γερμανία, την Ιταλία και στα κέντρα του Ελληνισμού, Βουκουρέστι, Βιέννη, Αμπελάκια. Τη σκέψη του υιοθέτησαν με ενθουσιασμό και οι άλλοι Μηλιώτες λόγιοι, Γαζής και Φιλιππίδης. Γράφει χαρακτηριστικά ο Γαζής στον «Ερμή το Λόγιο» της 15ης Ιουνίου 1815…….
Η ανοικοδόμηση του κτιρίου άρχισε το 1814 κι ολοκληρώθηκε το 1815 με την οικονομική συνδρομή των 2 ιδρυτών της (Γαζή και Κωνσταντά), οι οποίοι πρόσφεραν από 500 χρυσά φλουριά, αλλά και τη συνεισφορά πολλών Πηλιορειτών.Τον Ιούλιο του 1814 0 Γαζής συντάσσει στη Βιέννη το πρώτο καταστατικό της Σχολής. Όσοι προσφέρουν 50 χρυσά για τη Σχολή θα ονομάζονται «Μουσαγέται», θα θεωρούνται μέλη της και θα αποκτούν χρυσό δαχτυλίδι με χαραγμένο τον Κένταυρο, σύμβολο της Σχολής.
Αναγέρθηκε στην κοντινή του παλαιού σχολείου τοποθεσία που επέλεξε ο Κωνσταντάς, στην περίβλεπτο θέση ενός πλατώματος προς τα υψηλώματα των Μηλεών, στον Άγιο Νικόλαο. Εκεί χτίστηκε ένα ευρύχωρο και φωτεινό οικοδόμημα που διέθετε μεγάλες αίθουσες διδασκαλίας και κατάλληλους χώρους για τη στέγαση της πλούσιας βιβλιοθήκης. Το 1815 γράφει ο Γαζής στον Κωνσταντά ότι εξασφάλισε για τη Σχολή ένα ετήσιο εισόδημα και 2000 περίπου τόμους βιβλίων Ελλήνων συγγραφέων και ξένων επιστημόνων, όργανα φυσικής και χημείας, υδρόγειο και ουράνια σφαίρα, ηλιακό ρολόι. Ο Γαζής έστελνε από τη Βιέννη συσκευασμένα σε μεγάλα κιβώτια τα βιβλία, τα εποπτικά μέσα και τα απαιτούμενα για τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών εργαλεία. Καΐκια φορτωμένα με βαρύτατες κάσες έδεναν στα λιμάνια του Αϊ Γιάννη και του Χορευτού απ’ όπου μεταφέρονταν στο χωριό ,όπου τα παραλάμβανε ο Κωνσταντάς.
Στις 6 Αυγούστου του 1815 εγκαινιάστηκε η Μηλιώτικη Σχολή με δάσκαλο τον Γρηγορίου Κωνσταντά. Ο πλούτος της βιβλιοθήκης ήταν μοναδικός. Με τη φροντίδα του Γαζή είχαν σταλεί περίπου 10.000 τόμοι βιβλίων ανεκτίμητης αξίας, η εγκυκλοπαίδεια του Diderot σε 39 τόμους, όλη η ελληνική κλασική και βυζαντινή λογοτεχνία, ο παγκόσμιος άτλαντας του Brouckner , βιβλία φυσικής, χημείας, αστρονομίας, γεωγραφίας.
Το 1817 καταφθάνει στις Μηλιές από τη Βιέννη ο Άνθιμος Γαζής, μυημένος στη Φιλική Εταιρεία για να αφοσιωθεί στη σπουδαία εκπαιδευτική αποστολή του αλλά και να ετοιμάσει «ψυχωμένους πιστούς μαχητές της Λευτεριάς», όπως αναφέρει ο Βαγγέλης Σκου βαράς. Στις 7 Μαΐου 1821 κηρύχθηκε η Επανάσταση της Θετταλομαγνησίας με επικεφαλής τους ηρωικούς δασκάλους, που όμως κατεστάλη. Επακολούθησε λεηλασία και καταστροφή της Σχολής και της βιβλιοθήκης.
Β ΦΑΣΗ (1834-1844)
Μετά τις καταστροφές του 1821 οι εργασίες της Σχολής σταμάτησαν για να ξαναρχίσουν το 1834 με την επιστροφή του Γρηγορίου Κωνσταντά στη υπόδουλη πατρίδα του, όπου ο ηλικιωμένος πια δάσκαλος άρχισε εκ νέου τη διδασκαλία του, γεμίζοντας τους Μηλιώτες με αισιοδοξία. Συνέχισε διδάσκοντας αμισθί μέχρι και την τελευταία ημέρα της πολύτιμης για την πνευματική ανάδειξη και διαφώτιση του τόπου, ζωής του. Πέθανε μόνος τον Αύγουστο του 1844 επάνω στο μεγάλο τραπέζι που χρησιμοποιούσε για γραφείο την ημέρα και κρεββάτι του τη νύχτα.Θάφτηκε δίπλα στη Μηλιώτικη Σχολή, όπου αργότερα μεταφέρθηκαν τα οστά του Ανθίμου Γαζή και του Δανιήλ Φιλιππίδη. Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881 στο χώρο της Σχολής στεγάστηκε το πρώτο σχολείο του χωριού, το λεγόμενο Ελληνικό. Καταστράφηκε το 1943, όταν οι Γερμανοί έκαψαν τις Μηλιές, για να χτιστεί στα ερείπιά του αργότερα το σημερινό γυμνάσιο, δωρεά του ομογενή Κων/νου Γραμμενή, διατηρώντας μάλιστα την αρχιτεκτονική μορφή της παλιάς Σχολής.
Σ αυτό το σχολείο έχουμε την τιμή να φοιτούμε…..
